In 1961 werd, op bouwland gelegen op het Stadse deel van polder De Uitslag, aan de Nieuwe Stadse Zeedijk een zonnige, nu nog bestaande bungalow gebouwd. Het ontwerp van deze woning was van de hand van architect A. Koole uit de Prins Bernhardlaan te Middelharnis en de bouwer was vermoedelijk aannemer/metselaar Van der Welle uit Den Bommel.

Dijkdoorbraak
Polder De Uitslag, voor het grootste deel Bommels grondgebied, stond in de Rampnacht van 1953 al direct vol water doordat de buitendijk van die polder op verschillende plaatsen doorbrak. Daarna volgde een dijkdoorbraak van de Nieuwe StadseZeedijk en vloeide de Nieuwe Stadsche polder in. De doorbraak was iets zuidelijk van de huidige op- en afritten van wat nu heet Zeedijk 2 (de bungalow) en het tegenoverliggend perceel Zeedijk 1 (zie afbeelding afkomstig uit het boek van M. (Rien) Bakelaar “Den Bommel, het gedeelde dorp Watersnoodramp van 1953”).

Van dijkdoorbraak en ondergelopen polders uit 1953 was allang niets meer te zien toen Bram Spoor, de opdrachtgever voor de bouw van de bungalow en landbouwer van beroep, met zijn overbuurmeisje Gerda Braber wilde trouwen (huwelijk vond plaats 28-12-1961, zie het boek van de van geboorte Stadtenaar J.L. Braber, arts te Dreischor en bekend onderzoeker van families en dorpsgeschiedenissen: “Zes eeuwen geschiedenis van het (Flakkeese) geslacht (den) Braber”). Voor de bouw van eigen huisvesting liet Bram zijn oog vallen op een deel grond zuidwestelijk gelegen t.o.v. van zijn ouderlijk huis (ouders Marcelis (Ceel) Spoor (1900-1976) en Neeltje van der Welle (1905-1975).

Bouwtekening en detailtekeningen
Architect A. Koole werd ingeschakeld en ging aan de slag. De bouwtekening behorend bij het goedkeuringsbesluit van B&W der Gemeente Middelharnis draagt als ondertekendatum 12 oktober 1960. Na die goedkeuring volgden tussen januari-maart 1961 nog 12 detailtekeningen. Zo kunnen we wijzer worden over bouwtechnische zaken, maar ook over details zoals: twee stel raamluiken, luxaflex in de zitkamer (beide zuid-westgevel), Bruijnzeel lijstwerk, twee boekenplanken met steunen in de wand naast de kachel, een beuken afzet”plankje” schuin boven de kachel (er was in het moderne huis geen schoorsteenmantel gepland), een schuifdeur tussen eet-en zitkamer, doorgeefwanden, een aanrecht van sierbeton met perlemoer toeslag, een gootsteen met mozaïektegeltjes en op sommige plaatsen granito drempels. Ook zien we een kubistische raampartij (noord-westgevel). We lezen over geglazuurde venstertegels, over een uitpandig kolenhok [met een luikje naar de bijkeuken om kolen te kunnen scheppen] en over een regenwaterput.

Een aantal details is ook vandaag nog terug te vinden, zelfs nog muren en kastdeurtjes in de oorspronkelijke kleuren (olifantgrijs en terra/roodachtig). Wat niet expliciet in de bouwtekeningen staat, is de tegelvloer die ligt in de hal, gang, wc en badcel. Het zijn hardgebakken tegels van 10x10 in de kleuren wit, gespikkeld grijs, olifantgrijs, terra/roodachtig, geel en een paar zijn zee/petrol-groenachtig (zie afbeelding).

Het verhaal is dat álle deuren, deurposten, kozijnen, plinten en enkele wanden werden geschilderd in de kleuren zoals die in die tegels voorkomen, maar niet op de manier van één kamer geel; de andere blauw, de derde rood, nee, per ruimte op de deur de ene kleur, op de deurstijl een andere en op het raamkozijn een derde kleur. De plinten kregen wel overal dezelfde kleur: olifantgrijs. De schilder, maar ook de bewoners werden er “tureluurs” van en na verloop van tijd werd het meeste vervangen door een neutrale tint en werd de tegelvloer in hal/gang belegd met tapijt.

Bewoners
Het echtpaar Spoor-Braber woonde tot 2003 in de bungalow die gelukkig (vrijwel) in de oorspronkelijk staat bleef, zoals Koole het ooit bedoelde. Daarna betrok het echtpaar Jan C. Mulder-Marja Faassen de woning, met, net als Spoor, achteruitzicht op molen de Bommelaer uit 1735 in Den Bommel (Jan, Stadtenaar van geboorte als jongste kind van politie Mulder). De tegelvloer werd weer zichtbaar gemaakt en de authenticiteit van de woning wordt gekoesterd, inclusief de bakstenen binnenmuur in de hal.

Mondriaan
In een kringloopwinkel vond ik een boekwerkje “MONDRIAAN LOGBOEK”, over de geschiedenis van Piet Mondriaan (1872-1944) en een aantal afbeeldingen van schilderwerken van hem. De kunstenaar schilderde in aanvang gewone taferelen (mensen, dieren, huizen, molens, bomen, bloemen) en was later een van de oprichters van de STIJL, een Nederlandse kunstbeweging tussen 1917-circa 1931. Op zeker moment ging hij werken met horizontale en verticale lijnen in primaire kleuren. Ik werd getroffen door een van zijn kunstwerken “Compositie, schaakbord lichte kleuren 1919”, rechthoekige vlakken van 16x16 in de kleuren rozerood, zachtgeel, lichtblauw, licht-en donkergrijs en wit met donkere rasterlijnen (zie afbeelding).

Het schilderstuk is in bezit van het Haagse Gemeentemuseum. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat architect Koole zich met zijn tegelvloer in de bungalow heeft laten inspireren door dit werk van Mondriaan. Op internet is terug te lezen dat menig architect inspiratie vond bij kunstenaars en kubistische schilderijen. De raampartij in de eetkamer zou daar ook op kunnen wijzen.

Terugkomend op het onderwerp “StadHuizen”: volgens zeggen zou het hierboven genoemde pand de eerste, of althans een van de eerste bungalows zijn die Koole bouwde. Drie andere zouden staan, respectievelijk aan de Galatheseweg in De Langstraat (een bungalow met half ronde ramen), aan de Mariniersweg in Oude-Tonge, aan de zijkant van de bibliotheek/gemeentehuis en aan de Westhavendijk te Dirksland.
Wellicht zijn er door Koole meer huizen gebouwd op Stad en/of op Goeree-Overflakkee. Kan iemand hierover meer vertellen? Waar zijn deze te vinden? Hadden/hebben de bungalows van Koole dezelfde karakteristieken, bv. kleurgebruik en soort stenen voor de muren, materiaalgebruik, indeling en wat er nog meer over te vertellen is.

In afwachting van reactie. Marja Mulder-Faassen, 9 december 2010

Noot van de redactie: Informatie en reacties kunt u sturen naar This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Foto watersnood Tegeltjes Compositie, schaakbord lichte kleuren 1919