De opkomst van sport- en cultuurverenigingen
In het begin van de twintigste eeuw was er veel armoede en speelde de kerken een grote rol in het sociale gebeuren. Er waren nog geen sportverenigingen, geen toneelclub maar wel een Oranjevereniging die op 31 augustus, de verjaardag van Koningin Wilhelmina, iets organiseerde. Er zijn foto’s van haar 25-jarig regeringsjubileum in 1923. Er werd wel over een kermis op de Kaai gesproken maar de tegenstanders hadden lang de meerderheid en hielden het tot de zestiger jaren tegen. Er kwam in de dertiger jaren een geitenfok- en een zangvereniging, in de vijftiger jaren en duivenfok- en een gymnastiekvereniging (Door oefening tot ontspanning= DOTO), SNS (Sportclub Nieuwe Stad), de voetbalclub werd opgericht en ook een muziekvereniging en een toneelclub. In de zeventiger jaren kwam er een badminton- een volleybal- en een pingpongclub. De Koninginnedag bleef ook na de troonswisseling in 1948 en 1980 het belangrijkste en breeds gedragen feest in het dorp met onder meer de aubade, het fiets versieren en de Zeskamp op de Voorstraat of de Voetbalweide, een puzzeltocht en feestavond in het Trefpunt.

Mede door het openen van de Haringvlietbrug en de andere drie oeververbindingen maar ook door andere sociale veranderingen was men minder afhankelijk van het eigen dorp en opende zich vele nieuwe mogelijkheden en kwamen er steeds meer “overkanters” op het dorp wonen. Niet iedereen zag dit als een positieve ontwikkeling want de nieuwe bewoners waren vaak mondig en wilden vele bestaande zaken veranderen en dat gaf best wel eens spanningen als bijvoorbeeld de zondagsrust verstoord werd door verbouwingen aan een nieuw gekocht huis.

Er was al bijna 100 jaar zowel een openbare als een christelijke lagere school maar slechts één kleuterschool op het dorp en hoewel die voor alle kinderen was, mochten er alleen christelijke mensen in het bestuur en oudervereniging. In 1985 kwam de invoering van de basisschooI: kleuterscholen en lagere scholen werden samengevoegd. Toen werd de kleuterschool opgeheven en kregen beiden lagere scholen een eigen onderbouw maar gelukkig kwam er ook een peuterspeelzaal op het dorp voor alle kinderen.

Vaak waren nieuwkomers niet aangesloten bij de drie hier bestaande kerken en een aantal daarvan ging elders naar de kerk. In het verenigingsleven kwamen al snel “overkanters” in de besturen en verliep de integratie best redelijk. De Zeskamp op Koninginnedag was een goed voorbeeld van een feest waar bijna iedereen aan deel nam. Er werd een Dorpsgroep opgericht om met wisselend succes activiteiten zoals knutselen en muziek maken voor alle inwoners te organiseren.

Van Kettingrijgen naar de Stadse Dag
Jan Trompper, wonende op Stad maar cultureel werker in het Diekhuus in Middelharnis, zocht verbindingen tussen alle diverse positief ingestelde groepjes op het eiland en regelde in zijn project “Kettingrijgen” dat je als clubje 500 gulden subsidie kreeg als je met een ander clubje een gezamenlijke activiteit organiseerde op je dorp. Een drietal mensen richtte daarom “de Culturele Kring Stadje Droag Brood" op en benaderde alle verenigingen, de scholen en clubjes maar ook de individuele burgers om één keer per jaar een Stadse Dag voor het hele dorp te organiseren. Iedereen was verantwoordelijk en vrij in zijn eigen inbreng en werd ingepast in het programma dat ruim verspreid werd en ook oud-bewoners en mensen uit andere dorpen aantrok.

Vooral de eerste keer was het een enorm succes. 70 bewoners toonden in hun tuin, schuur of huis overdag hun hobby’s, de brandweer en een aantal clubs gaven een demonstratie. Na een stikzakmaaltijd op de Kaai met 150 mensen werd eerst het Stuk “de moord op Stad” uit 1910 opgevoerd en zongen de koren, gaven de beatballetters en twee dansgroepen een demonstratie, werd er gemusiceerd en was er een cabaret. Het grootste succes was de playbackshow door diverse bewoners met als slot een polonaise over de Kaai waar 300 mensen aan deelnamen met daarna een, door de voetbal georganiseerde, disco met groot kampvuur op het strandje en dat allemaal binnen de begroting van 500 gulden en wat vrijwillige bijdragen en veel gratis uitlenen van materiaal.

Het samenwerken en elkaar versterken werkte aanstekelijk en zo ontstonden er drie door dorpsbewoners geschreven en uitgevoerde openlucht musicals over de geschiedenis van het dorp, op de kaai waaraan steeds rond de 100 zeer diverse bewoners aan deelnamen en wel 900 toeschouwers kwamen kijken. Om de sociale cohesie te bevorderen werden vooral mensen die normaal niet toneelspelen uitgenodigd voor een rol. Dat kon door alles playback te doen met in alle rust opgenomen teksten waardoor er nauwelijks iets mis kon gaan en er allerlei dure techniek niet nodig was. Voor meer informatie over de Stadse Dagen zie hieronder.

Vele activiteiten
Het Trefpunt organiseerde vele jaren (kinder)disco’s, bingoavonden, knutselmiddagen en filmavonden voor de jeugd maar ook gezamenlijke maaltijden en toneelvoorstellingen van het Stadstoneel, dansavonden, concerten en de Sinterklaasintocht. Na het stoppen van de Stadse Dag gaf het Trefpunt twee keer een groot feest op de Kaai. Natuurlijk moeten we hier ook het zangkoor Soli Deo Gloria noemen dat al heel veel jaar bestaat. Ook organiseerde het Trefpunt meerdere malen een gezamenlijke dag voor beide scholen om alle kinderen van het dorp iets samen te laten doen. We noemen hier de dansvoorstelling met het Scapinoballet, het jeugdcircus op de voetbalweide maar ook gezamenlijk schilderen en optreden.
De duivenvereniging en de gymnastiek vereniging DOTO werden rond 2010 opgeheven, maar de voetbalclub is nog steeds erg actief en de belangrijkste verbinder van het dorp. Toen de organisatoren met de Stadse Dag stopten, begonnen ze iets te organiseren rond de controle post van de Eilandelijke Omloop tijdens het derde weekend in augustus. Ook begon een andere groep met in de laatste vakantieweek een huttendorp voor de scholieren in het Stadse Bos te organiseren.

Dit alles gaf een zekere verbondenheid tussen de bewoners en men kwam op het idee om ook andere zaken samen te organiseren. Er was bij veel bewoners wat onvrede over het uitblijven van nieuwbouw en de neiging van de gemeente alles naar Middelharnis te halen en daarom werd er een enquête onder de bewoners georganiseerd over hun wensen zorgen en betrokkenheid. Er was een respons van 85 procent, mede door de schoolkinderen erbij te betrekken met opdrachten en daarmee de ouders en grootouders ook te activeren en in werkgroepen werd alles uitgewerkt en ontstond de nota “Stad op Stelten” die met een inleidende video van een gesprek met oud-inwoner Elco Brinkman in het Trefpunt werd gepresenteerd aan het gemeente- en provinciebestuur. De nota werd niet in dank ontvangen en verdween snel in een bureaulade en kwam er pas 10 jaar later weer uit toen iedereen besefte dat je iets samen met burgers en de gemeente moet regelen en niet tegen elkaar moet blijven vechten.
Het mooiste voorbeeld van die samenwerking was de renovatie van de Kaai waarbij de gemeente geld beschikbaar stelde om het door de jonge dorpsbewoners Wilco Blok en Esther Korteweg gemaakte plan in samenspraak naar ieders tevredenheid binnen het budget uit te voeren.

We probeerden het in 2019 opnieuw door het dorp op te geven voor een proefproject voor waterstof door de bestaande gasleidingen, maar daarbij bleek de communicatie tussen gemeente en de bewoners minimaal en ontstond er begrijpelijk weerstand.

Stadse Dagen:

  • 2003: eerste Stadse Dag. Thema: presentatie van het dorp aan elkaar en buitenstanders.
    Grote opkomst en veel positieve reacties. Deelname door heel veel actieve mensen en nauwelijks sturing van bovenaf nodig. Een prachtige filmimpressie van de dag en avond staat op YouTube.
     
  • 2004: eigenlijk een voortzetting van de eerste Stadse Dag.
    Vooral veel eigen inbreng van diverse verenigingen en groepjes. Ook dit keer was er een grote playbackshow op de Kaai na de stikzakmaaltijd waarbij iedereen zijn eigen eten meebracht en met elkaar ruilde. Ook kon men een maaltijd bij het laatst overgebleven café/restaurant kopen. Op YouTube staat een filmimpressie van de dag.
     
  • 2005: tweede Stadse Dag. Thema: Boerenbruiloft van 100 jaar geleden.
    Om de kosten te dekken werd er in het dorp door mensen in oude klederdracht gecollecteerd en werden Stadse bruidsuikers uitgedeeld. Weer een enorme opkomst met spontaan in vroeger stijl verklede mensen. De nieuwe huisarts Joost van de Putte speelde de bruidegom en wijkzuster Mattie van Rumste de bruid die met een koets en begeleid door muziekkorps Sempre Cresendo op een boerderij werd opgehaald. De huwelijksvoltrekking was in de openlucht voor het opgeknapte Oude Raadhuis met een in ere hersteld aankondigingsbord en nieuwe Stadse wapentjes op het hekwerk van het bordes waar iedereen op de traditionele foto gezet werd. Achter de ramen van de Voorstraat waren 250 oude trouwfoto’s van dorpsgenoten uit het verleden te zien. Na het burgerlijk huwelijk vertrok de trouwstoet naar de Gereformeerde Kerk voor een concert door organist Piet Bechtum en fluitiste Annemarie Huizer en een gelegenheidskoor van de kerk. Het trouwfeest was op de Kaai met strobalen als zit plek naast de versierde tafels en banken. Veel zang en dans maar ook andere optredens en redevoeringen. Op YouTube is een film van de dag inclusief bonusmateriaal over o.a. trouwen op Stad terug te vinden.
     
  • 2006: derde Stadse Dag. Thema: water.
    Dit keer werd er als voorbereiding door 5 groepen dorpelingen van verschillende leeftijden met 7 personen samen één groot schilderij van 122 x 244 cm gemaakt met als onderwerp water. De bejaarden schilderden de oude haven met de gezellige drukte en het lossen en uitvaren van schepen. De volwassenen schilderden de ramp van 1953. De jong volwassenen schilderden het eiland met de vier verbindingen naar elders waardoor hun leven drastisch veranderd was. De oudere jeugd de watersport met bootjes en surfplanken en de kleine kinderen het strand met zandkastelen. De werkstukken hingen weken lang op de Kaai. Tijdens de collecte kreeg iedereen een flesje Stads water. Als locatie voor de middag diende jachthaven Atlantica. Er waren demonstraties met radiografisch bestuurde boten, er waren 12 kleine zeilboten voor proeflessen, er waren kano-racen in het Havenkanaal en vele kinderspelen. Natuurlijk weer een stikzakmaaltijd waarbij iedereen iets zelf meeneemt en dat met anderen deelt maar ook het café aan de haven verkocht maaltijden. ’s Avonds weer optredens van plaatselijke groepen.
    In het fotoboek staan foto's van de voorbereidingen, de dag zelf, van een fotoshoot en van verschillende kostuums.
     
  • 2007: vierde Stadse Dag. Thema: onze geschiedenis door de eeuwen heen.
    Tijdens de collecte kregen de bewoners een sleutelhanger met een Stads klompje er aan. Achter de ramen in de Voorstraat dit keer foto’s van oud-inwoners die toen in verzorgings- en verpleeghuizen woonden, maar ook jeugdfoto’s van bekende dorpsgenoten. De Voorstraat was versierd met geel/rode banieren met daarop de namen van winkeliers uit het verleden. Iedereen mocht historisch verkleed komen. Opening door Jan Jorisz, de eerste bewoner/schaapsherder van het dorp uit de veertiende eeuw. We zagen diverse ambachtsheren van vroeger paraderen maar ook koningin Wilhelmina kwam, in haar bekende bontjas in haar Rolls Roys, het volk vanaf het bordes toewuiven om vervolgens in de grote kerk een concert bij te wonen en het verhaal van de twee Stadse dominees over het verleden van hun kerk te beluisteren. ‘s Avonds op de Kaai, na de maaltijd, weer vele optredens met dit keer ook de Brassband uit Den Bommel, maar ook een historisch tribunaal dat we in oude geschriften hadden gevonden. Ook nu weer een polonaise na de playbackoptredens.
    In het fotoboek staan foto's van deze Stadse Dag.
     
  • 2008: vijfde Stadse Dag. Thema: circus.
    Dit jaar tijdens de collecte een Stads winkelwagenmuntje aan een sleutelhanger. In de ochtend was vanwege het eerste jubileum weer een rondgang door het dorp waar vele bewoners hun hobby lieten zien zoals: schapen drijven, hondensledes, paarden maar ook schilderijen, handwerken, knutselspullen, cactussen, tuinen, motoren en tractoren, gedichten, verzamelingen, schaakwedstrijden, kruudplaatjes bakken enz. Aandacht voor de nieuwe winkel met dagbesteding voor geestelijk gehandicapten, diapresentatie van oude foto’s uit het dorp. ‘s Middags een circusvoorstelling op de Voorstraat door bewoners met hun huisdieren en achter de ramen waren er schilderijen van bewoners te zien. Dit keer eten en barbecue op de voetbalweide.
    In het fotoboek staan foto's van deze Stadse Dag.Op YouTube staat een compilatievan de dag.
     
  • 2009: zesde Stadse Dag. Thema: Overleve.
    Alles in het teken van de eerste dorpsmusical op de Kaai over de geschiedenis van het dorp van 1914 tot 1923. We zien het dorpsleven uit die tijd met de nog steeds bekende familienamen en functies en zien de mannen door de mobilisatie uit het dorp wegtrekken en de vrouwen hun functie op het land overnemen. Er is diepe armoede en ook nog de Spaanse griep maar de mannen komen terug en in de economische crisis en politieke onrust in Europa is het 25 jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina aanleiding voor een groots dorpsfeest met erebogen en een optocht. We spelen drie avonden voor steeds 300 toeschouwers en de 80 spelers zijn van twee tot 80 jaar oud.
    In het fotoboek staan foto's van deze Stadse Dag en van de dorpsmusical Overleve. Op YouTube staan de liedjes van Overleve.
     
  • 2010: zevende Stadse Dag. Thema: Stads-TV.
    In de voorbereiding werken veel dorpsgenoten mee om van bestaande Tv-programma’s uit die tijd Stadse versies te maken. Zo komt er een Stads sportjournaal, een gewoon dorpsjournaal met een Stads weerbericht maar ook de Rijdende rechter, Kunst en Kitsch, Reclame, Ontdek je plekje, Mag ik bij u overnachten, Wethouder Hekking en een Belgische reporter. In de middag was het onderwerp Sesamstraat met voor de kinderen allemaal bekende figuren en konden er spelletjes gedaan worden en TV-figuren op karton gekleurd worden. Pino, Aart Staartjes, Bert en Ernie en vele andere figuren liepen rond. Voor de ouderen die de Stadse Dag als een reünie zien waren er achter de ramen in de Voorstraat vele oude groepsfoto’s van scholen, sport- reis, zang, muziek en andere verenigingen. Dit keer was de stikzakmaaltijd in het Trefpunt waar ook alle opgenomen TV versies werden vertoond onder het genot van een hapje en eren drankje.
    In het fotoboek staan foto's van deze Stadse Dag.
     
  • 2011: achtste Stade dag. Thema: Sprookjes.
    Dit keer werd de collecte gehouden door roodkapjes en de jagers en was er als voorbereiding een themadagdeel op de scholen. In de middag waren alle bekende sprookjes op de Voorstraat te zien. Zo zagen we de jaloerse zusters van Assepoester, de koets met de gelaarsde kat, de klok van de zeven geitjes, het huisje van de heks van Hans en Grietje, Sneeuwwitje die wakker gezoend mocht worden maar ook de kikker die je mocht kussen om te kijken of hij prins werd. Het eten was dit keer op de Voorstraat en de Grevelinger Muzikanten zorgden voor de muziek. Omdat de opkomst mager was werd besloten om te stoppen met deze dagen en plaats te maken voor andere organisatoren.
    In het fotoboek staan foto's van deze Stadse Dag.
     
  • 2012: geen Stadse Dag, meer maar wel drie uitvoeringen op de Kaai van de musical “de Heeren van Sta(n)dt” waarin 80 bewoners de geschiedenis van onze vroegere ambachtsheren uitbeeldden.
    Natuurlijk eerst weer onze eerste bewoner Jan Jorisz en daarna Aleijd van Putten met haar man Boudewijn van Praet, Jan van Heenvliet met zijn gade, de monniken van Rugge die door de watergeuzen in elkaar geslagen worden, Ridder A. van Bronkhorst met vrouw, Willem van Wittenhorst met zijn vriend en tot slot Baron van Brienen, de ambachtsheren nemen allemaal plaats aan de lange rijk versierde tafel voor een groot diner dat door de Trefpuntdames wordt geserveerd. Naar het hongerige volk wordt niet omgekeken maar gelukkig zorgt de S(tad)Z(al)O(verwinnen)-jeugd voor vis en konijnen. Napoleon komt op zijn schimmel langs en krijgt van de heer van Brienen de stadse Sleutel en dat alles wordt door een Stadse schilder op doek vast gelegd maar helaas door een Stadse poetsvrouw weer weggepoetst. Daarom moet Nederland het nu doen met het schilderij in het Amsterdams Historisch Museum waarop de heer van Brienen de sleutel van Amsterdam aan Napoleon overhandigt. De musical eindigt weer met een Stadsvolksfeest op de Kaai.
    In het fotoboek staan foto's van deze dag en van de dorpsmusical De Heeren van Sta(n)dt.
     
  • 2016: de Meldagen.
    Voor deze musical namen we de dorpsgeschiedenis van 1925 tot 2004 en hingen die op aan het leven van onze schoenmaker, kunstenaar en filosoof Mel Dale. Geboren in 1925 tijdens de crisisjaren en het opkomende socialisme, zijn onderduiken in de Tweede Wereld oorlog, zijn missie voor de Politionele Actie in Indonesië, de Watersnood, de opkomende welvaart en het dorpsleven, de komst van bewoners van “de Overkant” en zijn mooie einde als beeldjesmaker van meer dan 400 beelden en schrijver van honderden “Loesje-achtige teksten komen allemaal in spel en liedjes aan bod. Net als bij de vorige musicals zingt ook hier op band ons koor Soli Deo Gloria een werelds lied als vriendendienst. De musical maakte vooral veel indruk bij onze oudere bewoners omdat er zoveel herkenbare dorpsfiguren in voorkwamen zoals Pau Kreeft, Piet de Kapper, Jan de Kloos en Piet van Asperen. De film Mel de musical staat op YouTube (link1, .link2, link3 en link4) Om de musical heen was er een grote tentoonstelling van zijn beelden, was er schoenwerpen, waren de lantaarnpalen versierd met oude schoenen, stonden er teksten van Mel door het dorp, was er een Mel speurtocht door het dorp en een concert op de Kaai bij de nieuwe tribune bij de sluis. Ook werden de wandelaars van de Omloop verwelkomd via een loper omgeven door oude schoenen en kreeg iedereen een dropschoenveter om nog even door te veteren naar de finish.
    In het fotoboek staan foto's van de opening van de Mel Dale week en van de dorpsmusical Mel Dale.
     

Omdat de organisatoren ouder werden en het dorp en zijn bewoners veranderde, besloten zij te stoppen met het schrijven van musicals voor Stad en richtten hun pijlen naar Sommelsdijk en met name het Streekmuseum voor kleinere toneelstukjes over historische feiten.