Een roerig begin: protestanten en remonstranten
In 1534 werd op Stad een laat-gotische kerk gebouwd. De zielszorg voor de gelovigen viel onder de verantwoordelijkheid van priesters uit Middelharnis. Na 1575 werden ook in Stad de gevolgen van de Reformatie zichtbaar. Tegen het eind zestiende eeuw werd het kerkgebouw ingericht voor protestantse erediensten. In de beginperiode behoorden de protestanten op Stad tot de kerk van Nieuwe-Tonge. In augustus 1593 kwam aan deze situatie een eind door de bevestiging van Philippus Lowijck als predikant van de gemeente te Stad. In 1601 legde de eerste predikant van Stad het ambt neer, hij overleed in 1604.

Ook Stad ondervond de gevolgen van de godsdiensttwisten aan het begin van de zeventiende eeuw. In 1614 werd ds. J.J. de Vries bevestigd. Hij bleek een aanhanger van de Leidse hoogleraar Arminius en verwierp de calvinistische leer van de uitverkiezing. In een reactie op zijn remonstrantse gezindheid zochten kerkgangers uit Stad hun heil in Den Bommel. Het conflict kwam in 1619 tot een eind toen de omstreden predikant samen met andere remonstrantse voorgangers op last van de synode van Dordrecht werd afgezet.

De oude dorpskerk brandt af en wordt weer opgebouwd
De tweede helft van de zeventiende eeuw en de achttiende eeuw verlopen voor de Gereformeerde gelovigen te Stad zonder noemenswaardige bijzonderheden. De negentiende eeuw laat wel enkele bijzondere dingen zien. Van dominee P.G. Jongbloed, hij werd bevestigd in 1828, ontving de gemeente bij diens afscheid in 1845 een kanselbijbel. De schoonvader van opvolger van dominee Jongbloed deed de gemeente een orgel cadeau. In 1898 werd de kerk door brand verwoest. Met het interieur ging ook het orgel verloren. Alleen de kanselbijbel werd gered en ligt nog altijd op de kansel. In 1899 werd het gebouw herbouwd. De dakruiter die de oude kerk tooide keerde niet terug. In plaats daarvan werd gekozen voor een toren aan de westkant van de kerk. Al tijdens de eerste dienst raakte het kerkgebouw door het luiden van de klok beschadigd. Na eindeloze discussies in de gemeenteraad werd in 1923 de huidige toren door de burgerlijke gemeente gebouwd.

Een jaar voor de verwoestende brand werd kandidaat J. Polhuijs te Stad bevestigd. Hij heeft de gemeente gediend tot aan zijn emeritaat in 1939, zodat hij met 42 jaar de langst dienende predikant is. Bij zijn ambtsjubileum in 1937 schonk hij een zilveren doopvont aan de gemeente. Na ds. Polhuijs nam kandidaat J. Vink in 1939 het beroep aan. Deze predikant liet, in tegenstelling tot zijn voorganger, geen gezangen meer zingen. Vanaf zijn bevestiging wordt de gemeente gerekend tot de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde kerk.

In de jaren zestig van de vorige eeuw werd het kerkgebouw ingrijpend gerenoveerd. Het interieur werd gemoderniseerd en in de gemetselde traceringen werden vensters aangebracht. Eind jaren tachtig werd de consistorie aan de westkant van de kerk opnieuw opgebouwd. Daarbij werden vondsten gedaan die wijzen op de aanwezigheid van een kerkhof direct rondom de kerk. Anno heden is het kerkgebouw een sober ingerichte protestantse kerk. Kenmerkend zijn de hoge ramen en het fraaie orgelfront.

Van één naar drie kerken
Vanaf 1834 scheiden door heel Nederland diverse groepen zich af van de Nederlandse Hervormde Kerk. Ook in Stad is deze ontwikkeling te zien en op 2 maart 1854 houden de Stadse afgescheidenen voor het eerst een eigen dienst. Ze hebben dan nog geen kerkgebouw en beleggen daarom hun diensten in boerderij ‘Oude Jonker’ aan de Voorstraat. Tot de Stadse groep afgescheidenen behoren niet alleen Stadtenaren, maar ook mensen uit omliggende dorpen.

In 1855 wordt aan de Molendijk een kerkgebouw voor de gemeente gebouwd. In datzelfde jaar sluit de groep zich aan bij de zogenaamde Ledeboerianen. Deze groep rondom de predikanten ds. Ledeboer en ds. Van Dijke is streng in de leer en diverse gemeenten in het land behoren ertoe. Na de dood van beide predikanten gaat ds. Bakker in de gemeenten voor en tussen 1865 en 1887 behoort de Stadse gemeente tot de zogenoemde Bakkeriaanse gemeenten. In dat laatstgenoemde jaar sluit de gemeente zich aan bij de Doleantie, een kerkelijke stroming onder leiding van de bekende predikant en politicus Abram Kuijper. Enkele gezinnen kunnen zich niet in de aansluiting vinden en sluiten zich aan bij een andere geloofsgemeenschap, die vanaf 1945 Gereformeerde Gemeenten wordt genoemd.

In 1904 blijkt het oude kerkgebouw niet meer te voldoen en besluit men over te gaan tot de bouw van een nieuw gebouw. Op 18 augustus 1904 legt burgemeester C.J. Sterk de eerste steen voor dit gebouw dat een half jaar later, op 19 januari 1905, in gebruik wordt genomen. In 1912 krijgt het gebouw ook een orgel, overgeplaatst vanuit een ander kerkgebouw. In 1905 wordt er ook, met het oog op een te beroepen predikant, aan de Achterdijk een pastorie gebouwd. Een jaar later wordt de pastorie bewoond door de eerste predikant van de Gereformeerde Kerk, ds. G.W.H. Esselink. Zowel kerkgebouw als pastorie zijn vandaag de dag nog in het dorp te vinden.

In 1916 overlijdt ds. Esselink en twee jaar later komt na diverse beroepen ds. J. Vesseur naar Stad om de gemeente te dienen. In 1922 vertrekt hij naar Numansdorp en Klaaswaal en na een jaar vacant te zijn geweest neemt ds. B.W. de Graaff een beroep naar Stad aan. Als hij in 1936 met emeritaat gaat is de gemeente anderhalf jaar vacant tot ds. A.A. van de Hoorn de gemeente komt dienen tussen 1938 en 1947. Na diens vertrek volgt een lange periode van vacant zijn tot in 1952 ds. L. Loosman naar Stad komt. Na hem dienen achtereenvolgens de predikanten ds. A. Trapman, ds. A van der Zwaag, ds. H. de Valk, ds. Th. Weerstra, ds. G.J. Smink, ds. J. Hage, ds. P. Rozeboom en ds. Vlaardingerbroek de Gereformeerde Kerk van Stad aan ’t Haringvliet.

De huidige predikant van de gemeente is ds. N.J.A. van Exel. In 2005 vierde de gemeente het honderdjarig bestaan van de Gereformeerde Kerk. Bij deze gelegenheid verscheen ook een boekje van de hand van onze streekarchivaris Jan Both. Bovenstaand artikel is gebaseerd op dat jubileumboekje.

Gereformeerde Gemeente sluit haar deuren
Op 1 april 2015 sluit de Gereformeerde Gemeente, de kerk aan de Molendijk, na bijna 70 jaar haar deuren. De gemeente was sinds januari 2014 een onderdeel geworden van de Gereformeerde Gemeente te Middelharnis. De samenvoeging met Middelharnis heeft in goed overleg met de leden plaatsgevonden.

Inmiddels was de gemeente klein geworden en had moeite om de ambten te vervullen. De kerkenraad en de classicale vergadering hebben als gevolg van deze ontwikkelingen besloten de kerk te sluiten. De classis Tholen is op 7 januari 2015 akkoord gegaan met de sluiting op 1 april 2015. Op 31 maart 2015 werd de laatste dienst in de kerk in Stad aan ’t Haringvliet gehouden. In die dienst is ds. S. Maljaars (Middelharnis) voorgegaan.

De gemeente aan Molendijk 33 te Stad aan 't Haringvliet werd gesticht in 1945. Ze heeft nog nooit een eigen predikant gehad. De gemeente telt 34 leden en (doop)leden. Het is een van oorsprong bakkeriaanse gemeente. Het kerkgebouw stamt uit 1917.